Nie chodzi ani o doradztwo zawodowe, ani o coaching. Superwizja to indywidualne szkolenie oparte na współpracy trenera (superwizora) z klientem. Nowa metoda pracy zyskuje popularność, ma bowiem jasne reguły gry oraz metodykę opartą na otwartym dzieleniu się wiedzą i umiejętnościami. Superwizja jest propozycją idealną dla tych klientów, którzy cenią sobie indywidualne podejście oraz partnerską wspólpracę. To metoda, w której celem superwizora jest maksymalne dostosowanie ćwiczeń do potrzeb klienta (superwizanta) w celu osiągnięcia przez tego ostatniego wymiernych rezultatów zawodowych. Jak i gdzie się sprawdzi? W zmianie lub poszukiwaniu pracy, treningu rozmów biznesowych albo… w przygotowaniu rozprawy doktorskiej czy prezentacji habilitacyjnej.
Z kim i jak pracuje superwizor?
Wśród superwizantów są zarówno doktoranci, jak i doświadczeni naukowcy na różnych etapach rozwoju zawodowego. Superwizor pomaga im wykonać serię ćwiczeń indywidualnych, tak, by osiągnęli wymierne dla siebie rezultaty. Dla jednych rezultatem będzie przygotowanie curriculum vitae lub portfolio naukowego, dla innych zaś wzmocnienie ogólnych umiejętności zarządzania swoją karierą. Jeśli priorytetem będzie rozwój stricte naukowy, superwizja obejmie przygotowanie nowego projektu lub osiągnięcie wybranego etapu kariery na uczelni, na przykład obronę doktoratu. Ale uwaga! Superwizor nie wesprze doktoranta w zebraniu bibliografii lub w samym napisaniu rozprawy, lecz pomoże mu wzmocnić część strukturalną pracy, określić normy jakości oraz wyznaczyć i zrealizować cele związane z wykorzystaniem specjalizacji naukowej dla indywidualnych celów zawodowych. Innymi słowy, superwizant będzie wiedział, czego oczekuje od niego świat naukowy oraz jakie umiejętności może i powinien nabyć w procesie przygotowywania rozprawy tak, aby po obronie kontynuować karierę w wybranym przez siebie sektorze. Dodatkowym i niemałym atutem obecności superwizora jest także wzmocnienie efektywności współpracy doktoranta z promotorem. Jest to element, który zaskakuje, ale opiera się na ćwiczeniach wspierających komunikację naukową, skutkujących lepszym i niejako naturalnym porozumieniem z przełożonym. Superwizorzy nie interweniują w kontaktach klienta z przełożonym i nie zastępują doktorantowi promotora, potrafią natomiast skutecznie łagodzić konflikty i nieporozumienia, a współpracę naukową czynić bardziej efektywną i ustrukturyzowaną.
Superwizja, coaching, doradztwo – czym się różnią?
Wartość procesu superwizji kryje się nie tylko w sposobie pracy, bardziej dostosowanym do indywidualnych potrzeb naukowców, ale także w możliwości osiągania przez klienta rezultatów długofalowych kosztem, najczęściej, zaledwie kilku godzin pracy z superwizorem. Proces superwizji obejmuje najczęściej dwie godziny zegarowe na jedno zadanie, a superwizor nastawiony jest na przygotowanie klienta do samodzielnego rozwijania i stosowania opracowanych działań i rozwiązań. Oczywiście, w przypadku dużych projektów, takich jak przygotowanie doktoratu, spotkań z superwizorem może być więcej, nie należy jednak organizować ich zbyt często. Jednocześnie, klient powinien po każdej sesji intensywnie wdrażać opracowane rozwiązania, samodzielnie podejmując decyzje i wypracowując mierzalne rezultaty. Jest to główna różnica między superwizją, a coachingiem, który stanowi proces autorefleksji nad zmianą, wykonywany przez klienta przy wsparciu coacha. Superwizja nie jest również usługą doradztwa zawodowego, w którym cele zawodowe ustalane są za pomocą testów, a doradca wskazuje możliwe rozwiązania dostępne dla poszczególnych grup pracowniczych. Aspektem, który pozwala odróżnić trzy wspomniane usługi jest także to, co klient wynosi z poszczególnych sesji/konsultacji: w coachingu będzie to lepsza znajomość siebie, własnych celów i motywacji, w doradztwie – informacja na temat predyspozycji oraz potencjalnych możliwości rozwoju. W superwizji rezultatem krótkofalowym jest pakiet logicznych metod działania, których systematyczne wdrażanie da pozytywne skutki długofalowe, usprawniające przebieg kariery.
Oczywiście, doświadczenie uczy, że w różnych przypadkach najkorzystniejsze efekty mogą przynieść odmienne metody edukacyjne. Przed dokonaniem wyboru, warto odbyć z klientem rozmowę wstępną i to do jej rezultatu dostosować ofertę. Z tego również powodu, superwizorzy dysponują często kilkoma uprawnieniami i mogą prowadzić zarówno coaching, jak i szkolenia, superwizję lub działania eksperckie.
Superwizja na trzy sposoby
Moja historia jako superwizora sięga czasu, gdy wzięłam udział we francuskim programie dla doktorantów, zostając w jego wyniku trenerem ze specjalizacją z zarządzania karierą. Pracując z grupami naukowców, stopniowo poszerzyłam ofertę o narzędzia superwizyjne, kierowane do klientów indywidualnych.
Obecnie, w ramach superwizji kariery naukowej oferuję trzy drogi szkoleniowe. Pierwszą z nich jest “Indywidualny Plan Kariery”, podczas którego klient uczy się planować i realizować kolejne kroki we własnej karierze naukowej oraz zawodowej, rozwijanej w różnych sektorach rynku. W ramach pakietu, możliwe jest też przygotowanie dużego projektu zawodowego, na przykład doktoratu. Drugi pakiet nosi nazwę “Naukowiec szuka pracy” i polega na wsparciu superwizanta w opracowaniu portfolio naukowego, zawierającego listę atutów zawodowych (pogrupowanych w kilka kategorii), curriculum vitae oraz list motywacyjny. Na życzenie superwizanta, superwizor przeprowadza także intensywny trening przygotowujący do rozmów rekrutacyjnych (lub innych, o charakterze biznesowym). Trzecim pakietem superwizyjnym jest “Rozwój Potencjału Naukowego” czyli trening indywidualny polegający na pracy z panelami kompetencyjnymi i kartami kariery dla naukowców. Ten cykl szkoleniowy oparty jest na metodach zagranicznych oraz na materiałach licencjonowanych przez brytyjską organizację Vitae. Na trening składa się szereg ćwiczeń z zakresu zarządzania kompetencjami, pozwalających m. in. na określenie mocnych punktów oraz wskazanie tych kompetencji, które korzystnie byłoby rozwinąć w przyszłości. Pakiet RPN ma zastosowanie w wielu aspektach kariery, może też być rozszerzany i stosowany przez osoby ze świata nauki i techniki pracujące w różnych sektorach rynku.
Krótka (?) historia superwizji
Sformułowania „superwizja” używa się w stosunku do zawodów związanych z profesjonalną pomocą w rozwoju, była jednak długo zarezerwowana dla usług kierowanych do specjalistów przez ich mentorów pracujących w tym samym zawodzie. Od ponad trzydziestu lat regularnej superwizji “poddają się” psychoterapeuci, a od mniej więcej piętnastu – coachowie, którzy prowadzą reuglarne sesje z klientami indywidualnymi. Superwizja kariery jest na naszym rynku stosunkowo rzadka, cieszy się natomiast ogromną popularnością w świecie akademickim krajów anglosaskich, a także w Europie Zachodniej. Zazwyczaj łączy się ją z innymi działaniami szkoleniowymi i peer-mentoringiem prowadzonym przez organizacje zajmujące się kształceniem kadr naukowych lub pracowników wysoko wyspecjalizowanych (Vitae, Intelliagence, ADOC). Superwizja to także, obok coachingu, najszybciej rozwijana oferta indywidualnego wsparcia w karierze dla naukowców na zmieniającym się rynku szkoleniowym.W Polsce od prawie ośmiu lat dostęp do niej mają członkowie Stowarzyszenia Rozwoju Karier Doktorantów i Doktorów PolDoc, a od dwóch lat także członkowie społeczności trenerów nauki (absolwenci Kursu Trenerów Nauki) i naukowcy współpracujący z firmą Trener Nauki.
Autor: dr Justyna Małkuch-Świtalska
trener nauki, coach i superwizor kariery; ekspert z zakresu strategicznego zarządzania karierą naukową. Od 2016 roku promuje i szkoli członków polskiej społeczności trenerów nauki.