Zgodnie z zaleceniami WHO konieczne jest poszukiwanie alternatywnych do soli kuchennej nośników jodu do diety. Warzywa i rośliny rolnicze biofortyfikowane (wzbogacane) w jod mogą być cennym uzupełnieniem profilaktyki jodowej opartej na jodowaniu soli. Jod jest pierwiastkiem wspomagającym rozwój roślin. Zaabsorbowany i występujący w związkach wtórnego metabolizmu roślin może być bezpieczny i dobrze wchłaniany w przez organizm człowieka oraz zwierząt hodowlanych. Również zwierzęta cierpią na choroby związane z endemicznym deficytem jodu. Geneza tego problemu leży między innymi w niskiej zawartości jodu w glebach. W ostatniej dekadzie w wielu krajach prowadzono badania podstawowe z zakresu fizjologii i biochemii jodu w roślinach. Wnioski z tych badań umożliwiają zgłaszanie postulatów w zakresie możliwości wykorzystania agrojodoprofilaktyki w praktyce.
Realizując projekt finansowany przez Narodowe Centrum Nauki (NCN), sałatę wzbogacano w jod przy użyciu mineralnych i organicznych związków jodu. Wykonano badania in vitro z wykorzystaniem linii komórkowych, nowotworowych: raka żołądka i raka okrężnicy oraz nienowotworowych nabłonka okrężnicy. W badaniach tych wykazano pozytywny wpływ ekstraktów z sałaty biofortyfikowanej w jod, polegający na zmniejszaniu żywotności i proliferacji komórek obu linii nowotworowych. Efektu tego nie wykazano w przypadku komórek linii nienowotworowej. Aktualnie prowadzone są badania procesu apoptozy i cyklu komórkowego, mające na celu określenie mechanizmu odpowiedzialnego za śmierć komórek nowotworowych.
W drugim zadaniu badawczym z zakresu fizjologii i biochemii roślin dotychczas ustalono, że w kontrolnych roślinach sałaty niebiofortyfikowanej jodem (kontrola) syntetyzowane są m.in. organiczne związki jodu takie jak jodosalicylany oraz jodobenzoesany a ponadto roślinny homolog ludzkiego hormonu tarczycy tj. trijodotyronina (T3). Występował on w sałacie głównie w formie soli sodowej-T3 (stężenie znacznie wyższe niż wolnego T3). Biofortyfikacja powodowała zwiększenie zawartości tych wszystkich organicznych związków jodu oraz całkowitej zawartości jodu w liściach sałaty.
Badania finansowane przez NCN; grant nr UMO-2017/25/B/NZ9/00312.
Proponujemy prowadzenie badań oraz kampanii na rzecz wdrożenia do praktyki rolniczej zasad AgroJodo Profilaktyki oraz z AgroSeleno Profilaktyki (I oraz Se regulują razem funkcjonowanie mn.i., tarczycy). Wskazane było by powstanie przepisów prawnych regulujących te procesy.
Propozycję / ofertę badań adresujemy do: organów władzy rządowej i samorządowej, innych uczelni, ośrodków i instytutów badawczych, firm produkujących nawozy oraz do zakładów w branży spożywczej i farmaceutycznej –zwłaszcza tych które zajmują się przetwórstwem surowców owocowo-warzywnych i zielarskich. Ofertę badań kierujemy również do firm produkujących lub przetwarzających naturalne surowce bogate w jod, selen, cynk, żelazo i wanad – przyświeca nam idea ewentualnego ich wykorzystania do nawożenia (biofortyfikowania) roślin.
Prezenter:
Sylwester Smoleń
Uniwersytet Rolniczy w Krakowie
