Medycyna integracyjna jest nowym, innowacyjnym podejściem do terapii, w którym medycynę konwencjonalną (zachodnią) łączy się z metodami alternatywnymi o udowodnionej naukowo skuteczności, m.in. metodami tradycyjnej medycyny chińskiej (TCM) takimi, jak terapia ziołami, akupunktura, akupresura, bańki, chińska gimnastyka zdrowotna (Tai Chi i Qigong) oraz masaż.
Na czym polega problem?
W dzisiejszych czasach podkreśla się potrzebę zindywidualizowanego, holistycznego podejścia do pacjenta, zgodnie z którym pacjent korzysta ze wszystkich możliwych technik terapeutycznych służących poprawie dobrostanu człowieka.
Medycyna konwencjonalna (zachodnia) coraz częściej staje jednak przed problemem braku dalszych skutecznych metod leczenia, opcjonalnych technik terapeutycznych, szczególnie w przypadku chorób przewlekłych i nowotworowych. Często leczenie koncentruje się głównie na podłożu somatycznym i z braku czasu oraz możliwości kwestia jakości życia pacjentów w trakcie leczenia schodzi na drugi plan. Istotnymi aspektami są również metody profilaktyki chorób, które wymagają udoskonalenia i stanowią obecnie wyzwanie dla systemów ochrony zdrowia wielu krajów. Sami pacjenci coraz częściej chcą mieć realny wpływ na swoje leczenie – wobec nieskuteczności dostępnych metod oraz braku innych opcji terapii lub spadku zaufania do kadry medycznej szukają oni alternatywnych rozwiązań we własnym zakresie.
W polskiej populacji nie przeprowadzono dotychczas badań, które opisywałyby rozpowszechnienie zastosowania metod medycyny komplementarnej (łączącej leczenie konwencjonalne z alternatywnym) i alternatywnej. Badanie przeprowadzone pod kierunkiem Dr Davida Eisenberga z Uniwersytetu w Harvardzie na reprezentatywnej grupie obywateli Stanów Zjednoczonych Ameryki wykazało, że stosowanie Complementary and Alternative Medicine (CAM) wśród społeczeństwa jest powszechne – 1 na 3 Amerykanów przyznał się do stosowania CAM we własnym zakresie. Dodatkowo, popularność tych metod na przestrzeni lat jest stała – w latach 1997-2002 nie odnotowano zmian w zainteresowaniu tymi metodami [Tindle et al., Altern Ther Health Med., 2005 Vol. 11, str.42-49]. Co więcej, większość pacjentów nie informowało swoich lekarzy o stosowanych alternatywnych metodach leczenia. Jako przyczyny tego stanu rzeczy można wskazać: nieprzychylne nastawienie lekarzy, ich brak wiedzy dotyczącej metod CAM, a także często niezbyt dobrą relację pacjent-lekarz. Polska wg raportu OECD z 2018 roku zajmuje ostatnie miejsce w rankingu zadowolenia pacjentów z opieki lekarskiej. Ponad połowa respondentów negatywnie oceniła swoją relację z lekarzem.
Czy istnieje rozwiązanie?
Zarówno ten aspekt, jak i kwestie wyżej wymienione sprawiają, że nie ma kontroli nad stosowanymi przez pacjentów metodami alternatywnego leczenia. Niekontrolowane zaś używanie metod obu systemów medycznych przez pacjentów stwarza niebezpieczeństwo działań niepożądanych i nieodpowiedniego leczenia.
Rosnąca świadomość społeczeństwa i poszukiwanie nowych metod leczenia i zapobiegania chorobom w obliczu nieskuteczności dotychczasowych terapii, rodzi potrzebę stworzenia nowego modelu opieki nad pacjentami.
Medycyna konwencjonalna to nie wszystko
Pomimo znacznego postępu współczesnej medycyny zachodniej w ostatnich dekadach, jej wybitnych osiągnięć w dziedzinie diagnostyki i terapii oraz rozwoju skutecznych metod leczenia wielu chorób, wciąż nie udało się osiągnąć optymalnego poziomu opieki i leczenia pacjentów z chorobami przewlekłymi, przewlekłymi zespołami bólowymi, a także zapobiegania chorobom. Podczas gdy skuteczność medycyny zachodniej jest niepodważalna w stanach nagłych i ostrych, wciąż istnieje potrzeba poszukiwania nowych sposobów leczenia schorzeń przewlekłych i prewencji chorób. Rozwiązaniem jest model zintegrowanego podejścia do pacjenta z wykorzystaniem metod wschodnich systemów medycznych, m.in. medycyny chińskiej z uwagi na dostępność badań potwierdzających skuteczność i bezpieczeństwo zastosowania jej metod.
Medycyna integracyjna – nowy model leczenia
To co wyróżnia medycynę integracyjną to fakt, że stosowane w ramach Integrative East-West Medicine metody są oparte na badaniach. Ponadto nie jest ona stosowana zastępczo czy konkurencyjnie do rozwiązań medycyny zachodniej, ale jako forma leczenia uzupełniającego, dodatkowego do leczenia konwencjonalnego, by uzyskać jak najlepsze efekty terapii – poprawę stanu zdrowia, czy wyleczenie.
Nowy model leczenia łączy w sobie zintegrowane podejście do pacjenta, czerpiąc to co najlepsze z obu systemów medycznych: medycyny zachodniej i wschodniej, które wzajemnie uzupełniają się, zapewniając pacjentom holistyczną opiekę, która jest skuteczna, tania i dostępna. Z uwagi na największą dostępność badań na temat skuteczności i bezpieczeństwa zastosowania wiodącymi metodami stosowanymi w medycynie integracyjnej są metody TCM.
Metody stosowane w medycynie chińskiej są uważane za bezpieczne – akupunktura stosowana przez osoby kompetentne, przeszkolone odpowiednio w tym zakresie, praktycznie nie powoduje skutków ubocznych. Akupresura może być z powodzeniem stosowana przez pacjentów w domu po ich wcześniejszym przeszkoleniu w tym zakresie. Chińska gimnastyka zdrowotna Tai Chi i Qigong ma również udokumentowane działanie lecznicze w wielu jednostkach chorobowych i jest doskonałym rodzajem aktywności fizycznej, zwłaszcza dla osób starszych.
Silne podstawy, potwierdzona skuteczność
Metody medycyny chińskiej stosowane od ponad trzech tysiącleci są obecnie weryfikowane; pojawia się coraz więcej artykułów naukowych dotyczących badań opartych na dowodach naukowych (evidence based medicine – EBM). Badania takie prowadzone są zgodnie z zachodnimi standardami badań klinicznych – badania randomizowane, metaanalizy – to uznane i wiarygodne metody badań klinicznych. Coraz częściej można spotkać artykuły naukowe w zachodnich, recenzowanych czasopismach naukowych, gdzie pokazuje się skuteczność różnych zastosowań metod leczniczych wywodzących się z Tradycyjnej Medycyny Chińskiej (TCM).
Skuteczność tych metod była badana z pozytywnymi efektami w jednostkach chorobowych takich jak m. in. zespoły bólowe kręgosłupa lędźwiowego, barku, migrena, neuralgia nerwu trójdzielnego, przewlekłe zaparcia, zespół jelita drażliwego, nadciśnienie tętnicze, łagodzenie objawów ubocznych chemioterapii (jak nudności, wymioty), poprawa jakości życia pacjentów chorych przewlekle poprzez m.in. zmniejszenie zmęczenia, leczenie bezsenności, a także rehabilitacji kardiologicznej i poudarowej, fibromialgii, zmniejszaniu ryzyka upadków i poprawie równowagi u osób starszych.
Gdzie jest stosowane?
Wiodącym krajem w badaniach oraz praktycznym wykorzystaniu TCM w terapii jest Chińska Republika Ludowa – badania naukowe prowadzone są m.in. przez Chińską Akademię Chińskich Nauk Medycznych (China Academy of Chinese Medical Sciences (CACMS).
Badania nad skutecznością tych metod są niezależnie prowadzone także w innych krajach, m.in USA, czy krajach Europy Zachodniej. Powstają tam ośrodki kliniczno-badawcze, funkcjonujące przy centrach naukowych, w ramach szpitali uniwersyteckich, w których metody te są stosowane zgodnie z EBM, czyli z zgodnie z aktualnymi badaniami naukowymi. Przykładem mogą być Centrum Medycyny Integracyjnej działające w USA przy Uniwersytecie Kalifornijskim w Los Angeles (UCLA Center for East-West Medicine), Osher Center for Integrative Medicine (Harvard Medical School), Osher Center for Integrative Medicine (Karolinska Institutet, Sztokholm, Szwecja) czy Complementary and Integrative Medicine (Uniwersytet Duisburg-Essen, Niemcy).
Czas na Polskę!
W obliczu palących problemów polskiego systemu ochrony zdrowia, takich jak m. in. przewlekle niedofinansowanie, wzrost zachorowalności na choroby cywilizacyjne, pogarszającą się jakość życia osób w podeszłym wieku, multichorobowość, zwiększenie problemu polifarmakoterapii i związaną z tym kwestię interakcji lekowych i działań niepożądanych, a także z uwagi na rosnącą potrzebę prewencji chorób, rodzi się konieczność poszukiwania nowych modeli opieki nad pacjentami.
Model zintegrowanego podejścia zorientowanego na pacjenta wychodzi naprzeciw problemom polskiego systemu ochrony zdrowia oferując kompleksowe podejście do pacjenta jako jednostki, uwzględniając różne aspekty jego życia i funkcjonowania. Dodatkowo integracja TCM z nowoczesną medycyną zachodnią mogłaby przyczynić się do istotnych postępów w medycynie światowej. Łącząc oba systemy można byłoby prowadzić badania i obserwacje wielopłaszczyznowo w celu znalezienia rozwiązań istniejących problemów klinicznych, równocześnie zwiększając dostępność opieki zdrowotnej poprzez redukcję kosztów.
Tym samym stworzenie w Polsce innowacyjnych ośrodków medycyny integracyjnej jest koniecznym krokiem z punktu widzenia rozwoju metod leczenia pacjenta – ośrodki te nie tylko stosowałyby model medycyny integracyjnej w praktyce klinicznej, ale również szkoliłyby w tym zakresie i prowadziły badania potwierdzające skuteczność i bezpieczeństwo stosowanych procedur.
Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego przeciera szlaki
W zeszłym roku (09.2018 r.) pierwsze kroki w tym zakresie podjął Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum organizując Międzynarodową Konferencję „Integrative Health. A New Paradigm for Health Care”. Było to pierwsze tego typu wydarzenie w skali kraju. Wśród prelegentów znaleźli się m.in. prof. Ka-Kit Hui, założyciel i dyrektor Center for East-West Medicine na Uniwersytecie Kalifornijskim w Los Angeles, prof. Jing Zhao z Chińskiej Akademii Nauk Medycznych w Pekinie oraz dr Magdalena Kocot-Kępska z UJ CM, sekretarz Polskiego Towarzystwa Badania Bólu. Wydarzenie uświetniła obecność delegacji Ministerstwa Zdrowia i Ambasady Chińskiej Republiki Ludowej.
Głównym celem Konferencji było przedstawienie zagadnień z zakresu medycyny integracyjnej i nowego podejścia do pacjentów łączącego w sobie metody stosowane w medycynie zachodniej oraz we wschodnich systemach medycznych, głównie w tradycyjnej medycynie chińskiej o naukowo udowodnionej skuteczności i bezpieczeństwie zastosowania. W trakcie spotkań omówiono m.in. sposoby leczenia bólu, które mogą być uzupełnieniem, bądź alternatywą dla obecnie stosowanego leczenia.
Konferencja została przyjęta z dużym zainteresowaniem przez środowisko lekarskie, w dwudniowym wydarzeniu uczestniczyło blisko 100 lekarzy, pielęgniarek, fizjoterapeutów, przedstawicieli uczelni i studentów medycyny.
Planowane są dalsze działania w kierunku rozwoju medycyny integracyjnej w Polsce poprzez rozwijanie współpracy międzynarodowej, prowadzenie interdyscyplinarnych badań naukowych, organizację wydarzeń edukacyjnych i popularyzatorskich, a także publikacje dotyczące medycyny integracyjnej w czasopismach branżowych i prasie ogólnopolskiej.
Autorzy: lek. Kamila Mitka¹, lek. Monika Rybicka¹
¹Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Kraków