W bieżącym roku najczęstszym tematem publikacji i rozmów jest pandemia spowodowana koronawirusem. Wiele mówi się również o budowaniu odporności, na co wpływa m.in. dieta, ograniczanie stresu, ruch czy higiena snu. Naprzeciw wychodzą nam również dostawcy preparatów ziołowych oraz suplementów diety, dostarczając treści na temat prozdrowotnych właściwości różnego rodzaju substancji.
Na rynku jest jednak tak wiele podobnych do siebie produktów (znacząco różniących się cenami), że trudno wybrać spośród nich najlepszy. Przygotowaliśmy więc krótki przewodnik, wskazujący na jakie aspekty warto zwrócić uwagę przy wyborze suplementu diety.
Jeśli postanowiłeś zostać w domu i suplement, którego nie znasz zakupić w Internecie, koniecznie sprawdź czy jest zarejestrowany w bazie Głównego Inspektoratu Farmaceutycznego – https://powiadomienia.gis.gov.pl/
Niestety w sieci czasami możemy znaleźć produkty niskiej jakości, a czasem nawet zawierające niedozwolone w żywności substancje.
PRZETWORY ROŚLINNE
Składnikami suplementów diety, z którymi możemy mieć największy problem przy wyborze suplementu są przetwory roślinne. Jeśli przeczytałeś artykuł na temat właściwości prozdrowotnych danej rośliny i chciałbyś zakupić ją w postaci suplementu diety, zwróć uwagę czy ekstrakt pochodzi z części rośliny zawierającej składniki aktywne (całe ziele, nasiona, kwiaty, korzeń itd).
-Kolejna kwestią jest rodzaj przetworu roślinnego. Wydobycie substancji aktywnych z ziela wymaga określonego sposobu obróbki. Suplementy mogą zawierać np. całe rośliny, koncentraty, albo suche ekstrakty ziołowe, które zwykle zawierają najwięcej substancji aktywnych. Nie bez znaczenia jest też użyty do ekstrakcji rozpuszczalnik (np. woda, alkohol, glicerol), chociaż taka informacja rzadko występuje na opakowaniu produktu. Producent jednak zobowiązany jest do dostarczania informacji (takich jak DER, kraj pochodzenia, rozdrobnienie rośliny) na temat ekstraktów do Głównego Inspektoratu Sanitarnego, by zapewnić bezpieczeństwo jego stosowania w żywności. Wiele ziół posiada udowodnione działanie lecznicze , dlatego są opisane w monografiach farmakopealnych, bądź opracowanych przez Komitet do spraw Produktów Leczniczych Roślinnych Europejskiej Agencji Leków ( wszystkie dostępne są na stronie https://www.ema.europa.eu/en/human-regulatory/herbal-medicinal-products).1,2 Substancje roślinne nie mogą występować w suplementach diety w dawkach zarejestrowanych, jako produkty lecznicze.
– Nawet jeżeli dwa produkty zawierają taką samą ilość danego ekstraktu, zwróć uwagę czy na opakowaniu podana jest wartość DER (Drug Extract Ratio), która oznacza stosunek ilości wykorzystanej substancji do ilości otrzymanego przetworu (np. DER 10:1 oznacza, że z 10 gramów rośliny otrzymano 1 gram ekstraktu, zatem im ten parametr jest wyższy (np. 20:1; 30:1), mamy do czynienia z bardziej wartościowym ekstraktem.3
– Najważniejszym parametrem, na który warto zwrócić uwagę, jest zawartość substancji (lub grupy substancji o udokumentowanej aktywności), dlatego jeżeli tylko jest taka możliwość warto wybierać przetwory standaryzowane, gwarantujące stałą zawartość związków aktywnych w każdej porcji produktu.
WITAMINY i MINERAŁY
Najczęściej występującymi substancjami w suplementach diety są witaminy i minerały. Zwykle możesz zapewnić zapotrzebowanie organizmu na te substancje stosując zbilansowaną dietę (wyjątkiem jest witamina D3). W sytuacjach szczególnych (jak np. zwiększona aktywność fizyczna, stosowanie diety eliminacyjnej, przyjmowanie leków zmniejszających stężenie danego minerału4) zwiększa się zapotrzebowanie na daną substancję. Jeśli potrzebujesz wybrać odpowiedni dla siebie preparat witaminowo-mineralny zwróć uwagę na poniższe aspekty:
– Lepiej zakupić produkt zawierający tylko określoną substancję, której potrzebujesz, niż cały zestaw witamin i minerałów. W przypadku kompleksowych preparatów, witaminy i minerały często występują w słabiej przyswajalnych formach. Ponadto jeśli masz zwiększone zapotrzebowanie na określoną witaminę, a pozostałe dostarczasz z dietą, nie potrzebujesz suplementować wszystkich.
– Pamiętaj, że więcej nie zawsze znaczy lepiej. Producenci chcą by ich preparat zawierał jak największą ilość substancji aktywnej. Znajdź informację o zalecanych dziennych wartościach spożycia witamin i minerałów.
– Składniki aktywne mogą występować w różnych formach chemicznych. Przeważnie związki organiczne charakteryzują się lepszą biodostępnością, niż nieorganiczne. Oznacza to, że np. magnez z cytrynianu magnezu będzie lepiej przyswajalny, niż z tlenku magnezu. Informacje o formie znajdziesz na opakowaniu po wyrazie „składniki:”. Jeśli wahasz się nad produktami z dwoma różnymi formami tego samego minerału, poproś o pomoc farmaceutę.
– Zwracaj uwagę na szczegóły! Przeczytaj czy ilość na opakowaniu dotyczy jonów danego pierwiastka, czy może formy chemicznej.
PROBIOTYKI
Jeszcze kilka lat temu produkty zawierające żywe mikroorganizmy kojarzyły nam się z wsparciem łączonym z antybiotykoterapią. Dziś, chociaż na temat mikrobioty wciąż wiemy jeszcze niewiele, badania udowadniają korelację między mikroflorą, a stanem zdrowia (m. in ze zdolnością do wchłaniania składników aktywnych, rozwojem alergii, częstością występowania niektórych nowotworów, otyłości, a nawet ze zdrowiem psychicznym). Wzrost zainteresowania probiotykami sprawił, że produkty fermentowane i kiszonki są coraz bardziej promowane wśród dietetyków. Pamiętajmy jednak, że wpływ mikroorganizmów na zdrowie jest szczepozależny (oznacza to, że konkretny szczep bakterii, oporny na działanie soku żołądkowego i podany w określonej ilości, musi wykazać w badaniach klinicznych sprecyzowaną aktywność oraz bezpieczeństwo stosowania, by mógł być nazywany probiotykiem). W związku z tym, nie można jednoznacznie stwierdzić, że żywność w postaci kiszonek zawiera probiotyki.
– Przy wyborze suplementu diety koniecznie zwróć uwagę, czy po nazwie rodzaju i gatunku mikroorganizmu, występuje oznaczenie literowo-cyfrowe przebadanego szczepu.
– Częstym błędem przy zakupie produktu jest kierowanie się jak największą ilością różnych gatunków mikroorganizmów w jednej kapsułce. Nie zawsze jest to słuszne, ponieważ bakterie mogą wykazywać wobec siebie antagonizm (oznacza to, że jeden gatunek może negatywnie wpływać na drugi np. wpływać na przeżywalność, zwalczać go lub wykazywać przeciwstawną do niego aktywność). Zdecydowanie lepiej jest sugerować się ukierunkowaną aktywnością danego szczepu.5
Nie tylko skład
Na jakość produktu ma wpływ nie tylko zawartość składników aktywnych, ale również technologie stosowane przez producentów. Niektóre składniki wrażliwe na temperaturę oraz wodę należy stosować w formie liofilizatów w kapsułkach, gdyż mogłyby ulec zniszczeniu. Coraz bardziej popularna technologia mikrokapsułkowania pozwala na modyfikowanie szybkości uwalniania substancji oraz zapewnia ochronę przed reakcjami z innymi składnikami. Podążając za trendem „clean label”, oczekujemy, że produkty będą zawierały jak najmniej substancji dodatkowych, jednak często są one niezbędne, by zagwarantować stabilność produktu przez cały okres jego ważności. Nie bez znaczenia jest również dobór odpowiedniego opakowania, np. zastosowanie butelek z ciemnego szkła znacząco wpływa na stabilność witamin w przypadku produktów w postaci płynnej, folia znajdująca się na blistrach tabletek i kapsułek musi być odpowiedniej grubości i dobrana do rodzaju produktu, by zabezpieczać go przed działaniem czynników zewnętrznych. Takie aspekty jednak trudno będzie nam dostrzec i musimy polegać na wiedzy i doświadczeniu producenta.
Jagiellońskie Centrum Innowacji przygotowało specjalną ofertę pakietu badań dla producentów suplementów z probiotykami, potwierdzającymi jakość tych produktów , natomiast w naszym laboratorium chromatografii, można oznaczyć zawartość substancji aktywnych w produkcie, takich jak witaminy czy składniki pochodzące z roślin. Dostępne są również komory klimatyczne, umożliwiające przechowywanie produktu w różnych warunkach i badanie jego jakości na różnych etapach w czasie deklarowanego terminu przydatności do spożycia.
Interakcje
Na koniec ważna uwaga – jeśli stosujesz jakiekolwiek leki, poproś farmaceutę o sprawdzenie istotnych interakcji. Składniki zawarte w suplementach, mogą mieć wpływ na mechanizm działania leków. Dotyczy to zwłaszcza substancji pochodzących z ziół (np. kozłek lekarski wzmaga uspokajające działanie niektórych leków, ale wzrasta też ryzyko wystąpienia działań niepożądanych). Pojawia się również coraz więcej doniesień naukowców zajmujących się farmakomikrobiomiką, czyli wpływem mikrobioty na farmakokinetykę i metabolizm leków. Rozwój tej dziedziny wiedzy pozwala na lepsze zrozumienie dlaczego efektywność i toksyczność leku u dwóch pacjentów o podobnym stanie zdrowia jest zupełnie inna (np. w zależności od mikroflory możemy szybciej, bądź wolniej metabolizować leki). Powstała nawet baza wiedzy, dostępna online, gdzie można sprawdzić zależność między danym mikroorganizmem, a lekiem czy substancją ziołową: http://pharmacomicrobiomics.com/. Być może w przyszłości dzięki naukowcom zajmującym się farmakomikrobiomiką, nutrigenomiką i nutrigenetyką oraz wpływowi sztucznej inteligencji, spersonalizowane terapie i dobór suplementów będą dostosowane indywidualnie do każdego człowieka, uwzględniając zarówno jego alergie, zapotrzebowanie na składniki odżywcze, jak i interakcje między stosowanymi lekami, a żywnością.6,7
Źrodła:
- https://www.kierunekfarmacja.pl/artykul,5302,ziola-do-lamusa.html
- https://www.ema.europa.eu/en/human-regulatory/herbal-medicinal-products
- https://pantabletka.pl/ziola-der-standaryzacja-jakosc/
- Grober, Uwe: Leki i mikroskładniki odżywcze., Wrocław, 2015
- S. Binda et al. Criteria to Qualify Microorganisms as “Probiotic” in Foods and Dietary Supplements. Online: https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fmicb.2020.01662/full
- M. Doestzada et al. Pharmacomicrobiomics: a novel route towards personalized medicine? Protein Cell. 2018 May; 9(5): 432–445. Online: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5960471/
- http://pharmacomicrobiomics.com/
Materiały i treści do powyższego artykułu zostały dostarczone przez Jagiellońskie Centrum Innowacji.
