Zdrowie psychiczne, nazywane również stanem równowagi psychicznej, jest podstawą prawidłowego funkcjonowania człowieka. Zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) zdrowie psychiczne to dobrostan fizyczny, psychiczny i społeczny człowieka, a także zdolność do rozwoju i samorealizacji.
Nie chodzi zatem tylko o brak chorób, ale również o poczucie własnej wartości, wiarę w swoje możliwości, chęć własnego rozwoju, czy zaangazowanie w życie społeczne i osobiste. Zakłócenie lub brak równowagi psychicznej może prowadzić do chorób lub zaburzeń psychicznych. Choroba psychiczna może przez pewien czas powodować nieprawidłowe zachowanie oraz nietypowe myśli i uczucia, co powoduje stres czy upośledzenie emocjonalne lub fizyczne. 10 października przypadał Światowy Dzień Zdrowia Psychicznego, jednak ze względu na postęp cywilizacyjny i idący za nim rozwój zaburzeń psychicznych, wiele organizacji przez cały miesiąc październik zwraca szczególną uwagę na problematykę zaburzeń psychicznych i promocję zdrowia psychicznego.
Depresja może stać się najczęściej diagnozowaną jednostkową chorobą na świecie
W obecnych czasach co raz częściej występującym zaburzeniem psychicznym jest depresja. Według szacunków WHO, do 2030 roku będzie ona najczęściej diagnozowaną jednostką chorobową na świecie. Jest to rodzaj zaburzenia, które objawia się permanentnym pogorszeniem nastroju, obniżeniem aktywności, spadkiem zainteresowań i koncentracji, poczuciem zmęczenia czy brakiem satysfakcji z życia. Trudno jednoznacznie zdefiniować ten stan, ponieważ w zależności od sytuacji, która go wywołała i osobowości danego człowieka, depresja może przyjmować różne oblicza. Nie ulega jednak wątpliwości, iż jest to choroba, która wymaga leczenia, polegającego zazwyczaj na stosowaniu leków i/lub terapii.
Wzrost częstości występowania depresji przyczynia się do rosnącego zapotrzebowania na skuteczne i pozbawione skutków ubocznych leczenie. Dostarczając na rynek nowe leki wspieramy lekarzy w doborze najlepszej terapii dla danego pacjenta. Na te potrzeby starają się odpowiedzieć m.in. naukowcy z Wydziału Farmaceutycznego Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum, którzy w swoich badaniach od wielu lat koncentrują się na poszukiwaniu nowych substancji biologicznie aktywnych, działających na ośrodkowy układ nerwowy. Prowadzone badania są interdyscyplinarne, obejmują modelowanie molekularne celów biologicznych i komputerowo-wspomagane projektowanie ich ligandów, syntezę związków, a także badania farmakologiczne in vitro i in vivo.
Jednym z wiodących kierunków badań są prace nad tzw. związkami multimodalnymi, czyli działającymi według wielu mechanizmów biochemicznych. Naukowcy z Wydziału Farmaceutycznego UJ CM wykorzystują to podejście do blokowania receptorów serotoninowych, czyli 5-HT (w szczególności podtypu 5-HT6). Działanie to może poprawiać procesy poznawcze i nastrój, jak również zmniejszyć poczucie lęku. Naukowcy z UJ we współpracy z naukowcami z innych jednostek udowodnili, że nowe związki blokujące receptor 5-HT6 oraz oddziaływujące na szereg innych celów biologicznych (receptory D2, 5-HT7, 5-HT1A, transporter serotoninowy SERT), wykazują szerszy profil aktywności i zwiększone jego nasilenie, w porównaniu ze znanymi i szeroko scharakteryzowanymi, selektywnymi antagonistami receptora 5-HT6. Równolegle z projektowaniem i syntezą nowych związków chemicznych, prowadzone są prace nad nowymi narzędziami badawczymi, których zadaniem jest usprawnienie procesu poszukiwania substancji biologicznie aktywnych. Przykładem takich działań może być opracowanie i udoskonalenie metody tworzenia modeli receptorów monoaminergicznych (np. serotoninowych). Za pomocą tej metody, otrzymano nowoczesne i wiarygodne modele homologiczne szeregu receptorów, między innymi typu 5-HT6 i 5-HT7, D1 i D2. Modele te są aktualnie używane w procesie komputerowo-wspomaganego projektowania multimodalnych ligandów receptorowych.
Dzięki unikalnej infrastrukturze naukowo-badawczej Uniwersytetu i zaangażowaniu wysoce wyspecjalizowanych naukowców praca nad nowymi rozwiązaniami terapeutycznymi może doprowadzić do poprawy zdrowia milionów pacjentów na całym świecie.
Materiały do powyższego artykułu zostały dostarczone przez Uniwersytet Jagielloński
