Udział seniorów w społeczeństwie informacyjnym wciąż jeszcze pozostaje na niezadowalającym poziomie. Jest to wspólny trend w krajach Europy Środkowo-Wschodniej (CEE). Seniorzy, zdefiniowani jako osoby powyżej 65. roku życia, wykazują najniższy poziom umiejętności cyfrowych i medialnych w społeczeństwie.
Pomimo tego, że 93,3% polskich gospodarstw domowych ma dostęp do Internetu, potencjał nowych mediów nie jest wykorzystywany w równym stopniu we wszystkich grupach wiekowych. Przykładowo: 92.3% osób w wieku 45-54 lat regularnie korzysta z Internetu, podczas gdy w grupie wiekowej 55-64 lat wskaźnik ten spada do 74.6%, natomiast w przedziale wiekowym 65-74 wynosi zaledwie 51.9%. Niestety, dane dla grupy powyżej 74 roku życia są niedostępne w oficjalnych raportach rządowych (GUS, 2023).
Brak danych rządowych na temat stylu użytkowania nowych mediów przez osoby powyżej 74 roku życia wynika zapewne z bardzo wysokiego poziomu wykluczenia cyfrowego wśród tych osób. Może też być łączony z niewystarczającymi rozwiązaniami w zakresie promowania inkluzji cyfrowej, a co za tym idzie, z brakiem świadomości w jaki sposób można poprawić standardy życia seniorów poprzez e-usługi i uczestnictwo cyfrowe. Badania sugerują, że tylko niewielki odsetek osób w późnej dorosłości regularnie korzysta z Internetu, co prowadzi do spadku uczestnictwa osób starszych w ważnych obecnie przestrzeniach kulturowych i społecznych zapośredniczonych przez nowe media.
Podczas gdy Dania, Szwecja, Irlandia, Luksemburg, Finlandia, Holandia i Belgia konsekwentnie przodują w Europie pod względem intensywnego korzystania z Internetu, kraje takie jak Bułgaria, Chorwacja, Grecja, Włochy i Polska pozostają w tyle za średnią pod względem rozwoju społeczeństwa informacyjnego. Aby lepiej zilustrować tę sytuację, wystarczy przyjrzeć się polskim statystykom – tylko 25.6% osób w wieku 65-74 lat wykonuje połączenia głosowe lub wideo online, 28.6% wysyła i odbiera wiadomości e-mail, 21.3% korzysta z portali społecznościowych, a 22.0% zamówiło jakiekolwiek produkty online (GUS, 2023). Pomimo potencjału oferowanego przez nowe media, polscy seniorzy mają trudności z poprawą jakości życia za pomocą ICT.
Jednym z proponowanych rozwiązań tej sytuacji jest umożliwienie starszym dorosłym nabycia kompetencji cyfrowych w klubach seniora i uniwersytetach trzeciego wieku. Niemniej strategia ta cechuje się również ograniczeniami, ponieważ zgodnie z danymi GUS mniej niż 12% tych instytucji w Polsce oferuje zajęcia komputerowe dla seniorów (GUS, 2023b). Co więcej, w wybranych instytucjach posiadających potencjał organizacyjny umożliwiający skuteczną inkluzję cyfrową, brakuje profesjonalnie przeszkolonego personelu zdolnego do planowania, wdrażania i oceny efektów uczenia się zgodnie z aktualną wiedzą pedagogiczną z zakresu geragogiki, gerontologii społecznej i andragogiki. Niedobór ten utrudnia odpowiednie włączenie cyfrowe seniorów, czy nawet rozwijanie prostych umiejętności cyfrowych, takich jak korzystanie z: e-bankowości, e-zakupów, konsultacji medycznych, rozrywki i komunikacji cyfrowej, nie wspominając już sztucznej inteligencji czy innych bardziej zaawansowanych umiejętnościach.
Jak skutecznie uczyć osoby starsze obsługi nowych technologii?
Biorąc pod uwagę powyższe uwarunkowania, zapraszamy Państwa do udziału w kursie e-learningowym przygotowanym przez pedagogów mediów i geragogów (Łukasz Tomczyk, Izabela Kielar, Dorota Gierszewski) z Instytutu Pedagogiki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Kurs zatytułowany „Jak skutecznie uczyć osoby starsze obsługi nowych technologii?” został opracowany w ramach projektu REMEDIS – Redefinicja Kompetencji Cyfrowych i Medialnych sfinansowanego przez NCN.
W kursie dostępnym bezpłatnie na platformie OPEN UJ znajdziecie Państwo specjalistyczną wiedzę związaną ze specyfiką uczenia się i nauczania osób starszych korzystania z technologii informacyjno-komunikacyjnych.
Zapraszamy do zapoznania się z przygotowanymi treściami wszystkich tych, którzy chcieliby podjąć współpracę z klubami seniora, uniwersytetami trzeciego wieku czy domami kultury oferującymi zajęcia dla seniorów w obszarze inkluzji cyfrowej. Uczestnicy, którzy ukończą cały kurs i wykonają zadania zaliczeniowe, otrzymają certyfikat potwierdzający zdobytą wiedzę.
Kurs składa się z dziewięciu modułów:
- Wykluczenie cyfrowe
- Kompetencje cyfrowe
- Specyficzne potrzeby edukacyjne seniorów
- Wspomaganie procesu uczenia się osób starszych
- Motywowanie seniorów
- Geragog idealny
- Zasady ułatwiające edukację seniorów w zakresie kompetencji cyfrowych
- Cele i treści kształcenia
- Senior bezpieczny w Internecie
Link do kursu: https://open.uj.edu.pl/enrol/index.php?id=415
Autorem artykułu jest: Łukasz Tomczyk (Instytut Pedagogiki, Uniwersytet Jagielloński)
Bibliografia:
GUS (2023). Społeczeństwo informacyjne w Polsce w 2023 r. Szczecin: Główny Urząd Statystyczny
GUS (2023b). Uniwersytety trzeciego wieku w roku akademickim 2021/2022. Gdańsk: Główny Urząd Statystyczny
Tomczyk, Ł., Guillén-Gámez, F.D., Ruiz-Palmero, J., Habibi, A. (2023). From Digital Divide to Digital Inclusion. Lecture Notes in Educational Technology. Springer, Singapore.