Rozpoczynamy serię artykułów poświęconych tłumaczeniu zagadnień związanych z terminologią medyczną. Wskażemy wam różnice wynikające z różnych odmian językowych, a także przybliżmy to, jak bardzo na przekład językowy wpływa kontekst i umiejscowienie w tekście konkretnych wyrażeń. Zwrócimy uwagę zarówno na integralność naukową i lingwistyczną. Serdecznie zapraszamy!
Na początek przyjrzymy się trzem terminom związanym z farmacją oraz często pojawiającym się w tekstach patentowych, a także ich znaczeniom, proponowanym tłumaczeniom i sposobom zapisu w języku polskim.
Formulacja
Zacznijmy od formulacji (ang. formulation) — czym ona właściwie jest? Wyszukiwarka Google pokazuje, że na polskojęzycznych stronach formulacja występuje prawie 70 000 razy, głównie w kontekście środków ochrony roślin, a następnie preparatów farmaceutycznych i suplementów, czasami z doprecyzowaniem podanym w nawiasach: forma użytkowa bądź postać użytkowa. Niemniej jednak słowo formulacja nie widnieje w słowniku języka polskiego, za to w słowniku języka angielskiego (Merriam-Webster) znajdziemy definicję an act or the product of formulating, a z kolei formulating jest zdefiniowane jako to develop a formula for the preparation of (something, such as a soap or plastic) oraz to prepare according to a formula. Nieco przybliża nas to do celu. Sięgnijmy wreszcie po niezawodny zasób — bazę terminologiczną IATE. Po wpisaniu formulation otrzymujemy dwa wyniki:
- postać użytkowa (termin preferowany), skracana także do samego postać w połączeniach slow release formulation (postać o spowolnionym uwalnianiu) czy long-acting formulation (postać długo działająca),
- forma użytkowa.
Czyżby więc formulacja była tylko (skądinąd brzydką) kalką z języka angielskiego? Jeśli popatrzymy na rozpowszechnienie tego terminu, możemy mniemać, że słowo weszło już do żargonu, ale może powinniśmy jednak zastępować je łatwiejszym do zinterpretowania, a przede wszystkim istniejącym w języku polskim terminem postać użytkowa?
„Film” w terminologii medycznej
Kolejnym ciekawym terminem jest film, który brzmi tak samo w języku polskim i angielskim i ma wiele znaczeń — pomijając te oczywiste, możemy mówić o błonie, warstewce, powłoce, a nawet rozmazie. Mimo to żaden z tych terminów nie określa w sposób oczywisty postaci leku, z jaką możemy się czasem spotkać: mowa tutaj np. o sublingual film (jest to częsta postać preparatów zawierających buprenorfinę lub nalokson). Jak więc ugryźć tłumaczenie takiej postaci leku? Pomóc powinna nam przede wszystkim baza danych Standard Terms publikowana przez EDQM (European Directorate for the Quality of Medicines and Healthcare). Zgodnie z nią film to a type of solid pharmaceutical dose form consisting of a thin, single- or multilayer sheet of material, which usually dissolves or otherwise dissipates in an aqueous environment, a termin ten powinien być tłumaczony na język polski jako lamelka (także w wyrażeniach lamelka podjęzykowa, lamelka podpoliczkowa itp.). Co ciekawe, SJP PWN nie zawiera farmaceutycznej definicji tego słowa — pod hasłem lamelka znajdziemy tylko: cienka płytka blaszana lub pasek blachy.
Ampułko(-)strzykawka
Na koniec przyjrzyjmy się ampułko(-)strzykawce (ang. pre-filled syringe) — powszechnie wykorzystywanej postaci użytkowej wielu leków. W internecie częściej zdaje się występować pisownia z dywizem, tj. ampułko-strzykawka, zasadna z punktu widzenia technologicznego (połączenie ampułki zawierającej lek oraz strzykawki), ale niekoniecznie ortograficznego — w przypadku takiego połączenia powinniśmy pisać o ampułce-strzykawce. Występujący interfiks -o- wskazuje, że ampułko(-)strzykawka jest rodzajem strzykawki, która dodatkowo spełnia funkcję ampułki — w takim przypadku powinniśmy pominąć dywiz i pisać o ampułkostrzykawce. Zapis bez dywizu znajdziemy także w Wielkim słowniku ortograficznym PWN.
We wspomnianej już wcześniej bazie Standard Terms EDQM widnieje za to pisownia z dywizem: ampułko-strzykawka, a więc zgodnie ze sztuką taki zapis powinniśmy też stosować w dokumentach farmaceutycznych (ulotki, ChPL i in.), co w oczywisty sposób gryzie się z polską ortografią.
Na szczęście w innych angielskich terminach, w których pojawia się pre-filled, tłumaczenie polskie zwykle używa słowa napełniony, np. pre-filled injector to wstrzykiwacz napełniony.
Ciekawa dyskusja na temat ampułko(-)strzykawki została rozpoczęta przez prof. Bańkę w Poradni Językowej PWN (https://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/ampulkostrzykawka;10783.html).
Kolejny artykuł z serii już wkrótce!
Materiały i treść do powyższego artykułu zostały dostarczone przez MediGlobal
Autorzy tekstu: Paulina Kluk i Jakub Kościelniak
